Inleiding
Artrose is een van de meest voorkomende gewrichtsaandoeningen, waarbij knieartrose het vaakst voorkomt. Vaak wordt het in de volksmond omschreven als “slijtage”, maar dat woord doet geen recht aan wat er écht gebeurt en kan zelfs leiden tot verkeerde aannames. Artrose is namelijk geen onvermijdelijk afbraakproces waarbij het gewricht simpelweg ‘opraakt’. In werkelijkheid is het een veranderingsproces in de kwaliteit van het kraakbeen en de structuur rondom het gewricht. Het wordt gekenmerkt door degeneratie van het kraakbeen, wat leidt tot verlies van functie en kwaliteit.
Kraakbeen bekleedt de uiteinden van onze botten en zorgt ervoor dat een gewricht soepel kan bewegen en schokken opgevangen worden. Bij artrose verandert de samenstelling van dit kraakbeen geleidelijk, wat klachten kan geven zoals stijfheid, pijn en verminderde beweeglijkheid. Maar dat betekent niet dat beweging automatisch schadelijk is. Integendeel.
Begrijp de oorzaak, niet de mythe
De exacte oorzaak van primaire artrose is niet volledig duidelijk. Dit komt omdat er geen enkelvoudige oorzaak is, maar een samenloop van factoren zoals verminderde afwisseling van belasting en ontlasting (onvoldoende bewegen), piekbelasting, verbening van het kraakbeen en eerdere trauma’s spelen een rol.
Daarnaast zijn er verschillende risicofactoren geïdentificeerd zoals functiestoornissen, diabetes, overgewicht, hormonale factoren, roken, alcoholmisbruik en eerdere blessures. Het is belangrijk te begrijpen dat hoewel leeftijd een risicofactor is, het niet de directe oorzaak van artrose is. Artrose is geen logisch gevolg van ouder worden. Een gebrek aan positieve fysiologische prikkels, zoals beweging, ongezonde voeding en stress dragen meer bij aan de ontwikkeling van artrose dan leeftijd alleen. Vrouwen lopen een iets groter risico op artrose. Net als met leeftijd, speelt geslacht een zeer onderschikte rol in het geheel. Het is zinloos om hierbij stil te staan, omdat geslacht en leeftijd niet veranderbaar zijn.
Als je leeftijd met gebreken komt heb je geen leeftijd probleem maar een leefstijl probleem.
Vergelijk dat maar eens met hoe simpel de risico factor bewegen te beïnvloeden is. Het kraakbeen in je knie heeft juist beweging nodig om gezond te blijven. Bij onvoldoende belasting krijgen de kraakbeencellen onvoldoende stimulatie om hun functie goed uit te oefenen. Kraakbeencellen worden niet genoeg gestimuleerd om de noodzakelijke matrix aan te maken, wat resulteert in verminderde waterbinding en uiteindelijk een afname van de kwaliteit van het kraakbeen. Wanneer we artrose afdoen als “slijtage”, wekt dat ten onrechte de indruk dat bewegen schadelijk is, terwijl het tegenovergestelde waar is.
Beweging als medicijn
Juist een gebrek aan gezonde, gevarieerde beweging lijkt een grotere bedreiging voor het kraakbeen dan het regelmatig belasten ervan. Beweging stimuleert de stofwisseling in het gewricht en draagt bij aan het herstelvermogen. Spieren rondom de knie worden sterker, wat zorgt voor meer stabiliteit en een betere verdeling van krachten.
Daarom is de eerste stap bij knieartrose niet het ontzien van de knie, maar het verantwoord in beweging brengen ervan. Samen met een personal trainer wordt vaak gewerkt aan kracht, mobiliteit en coördinatie. In combinatie met gezonde voeding, voldoende rust en het vermijden van chronische stress, vormt dit een effectieve aanpak die operaties in veel gevallen kan uitstellen of zelfs overbodig maakt.
Kraakbeen heeft misschien verminderde deling, maar geen afwezigheid van een zelf herstellend vermogen
Herstelvermogen van kraakbeen: onderschat en genuanceerd
Lang gold de opvatting dat kraakbeenweefsel geen of nauwelijks herstelcapaciteit heeft, mede omdat chondrocyten (de kraakbeencellen) als post-mitotisch worden beschouwd. Dat wil zeggen: ze zouden zich niet of zeer beperkt kunnen delen. Natuurlijk echoot deze opvatting nog door terwijl ‘recente’ inzichten aan tonen dat er een genuanceerder beeld is. Hoewel kraakbeen inderdaad slecht doorbloed is en trager herstelt dan bijvoorbeeld spierweefsel, beschikken chondrocyten onder bepaalde omstandigheden wél over een zekere mate van aanpassings- en herstelvermogen. Met name bij mechanische stimulatie bijvoorbeeld door gevarieerde, gedoseerde belasting – blijken kraakbeencellen metabool actief te worden, waarbij ze matrixcomponenten zoals proteoglycanen en collageen kunnen aanmaken. Dit proces kan bijdragen aan behoud of zelfs verbetering van de structuur en functie van het kraakbeen. Daarmee is het idee dat kraakbeen ‘niet kan herstellen’ achterhaald. De sleutel ligt in het vinden van de juiste balans tussen belasting en herstel, waarbij een personal trainer een begeleidende rol kan spelen.
De juiste mindset maakt verschil
Door artrose te zien als een veranderingsproces waar we invloed op hebben in plaats van ‘slijtage’, ontstaat er ruimte voor actie in plaats van berusting. Mensen die blijven bewegen en investeren in hun algehele gezondheid, houden hun gewricht vaak beter functioneel en ervaren minder klachten.
Slot
Kortom, knieartrose is niet het einde van actief zijn. Het is juist een uitnodiging om slim en verantwoord te blijven bewegen. Je knie is geen versleten onderdeel, maar een dynamisch systeem dat, mits goed verzorgd, nog heel lang mee kan en kan herstellen.
Wil je uitgebreider lezen over (knie)artrose?
Neem eens een kijkje op de website van wijzijnfysio:
