Inleiding

Wanneer we denken aan een liesbreuk en een diastase, zien we meestal twee compleet verschillende aandoeningen voor ons. De een wordt vaak geassocieerd met mannen die zwaar tillen of ouder worden, de ander met vrouwen tijdens en na een zwangerschap. Toch delen deze ogenschijnlijk verschillende klachten verrassend veel overeenkomsten. Dit is bijvoorbeeld het falen van de drukregulatie in de buikholte en de rol die de transversus abdominis (de dwarse buikspier, TrA) en de ademhaling hierin spelen.

Wat zijn een liesbreuk en een diastase en wat is het verschil?

Een liesbreuk is een echte breuk: een uitstulping van buikinhoud door een zwakke plek of opening in de buikwand, meestal in de liesstreek. Dit kan leiden tot pijn, zwelling en soms ernstige complicaties wanneer de darminhoud bekneld raakt.

Een diastase daarentegen is geen breuk, maar een verzwakking en verbreding van de linea alba, het bindweefsel dat de rechte buikspieren in het midden verbindt. Er is geen uitstulping van organen, maar de buikwand verliest wel stabiliteit. Dit komt veel voor bij zwangere vrouwen, maar ook bij mannen met een bolle buik.

Je kunt je afvragen: als er geen scheur is, wat veroorzaakt dan die zichtbare bobbel bij een diastase? De bolling die zichtbaar wordt bij drukverhoging, zoals bij hoesten of opstaan, ontstaat doordat de verslapte linea alba de binnenwaartse druk niet meer goed weerstaat. Er is geen uitstulping van organen door een opening, zoals bij een liesbreuk, maar de dunnere buikwand laat het onderliggende weefsel, vaak vet en in sommige gevallen de contour van de darmen, naar voren duwen. Dit is dus een “uitpuiling” binnen de buikwand, niet naar buiten door een scheur.

De gedeelde oorzaak: buikdruk die zijn weg zoekt

Ondanks hun verschillen, hebben liesbreuken en diastase vaak dezelfde onderliggende oorzaak: een verstoorde regulatie van de intra-abdominale druk. Deze druk neemt toe bij tillen, persen, verkeerd ademen, krachtzetten, overgewicht en zwangerschap. Wanneer het lichaam deze druk niet goed weet te verdelen of op te vangen, zoekt die druk een uitweg. Dat kan zijn via de zwakke plek in de lies (liesbreuk) of via de linea alba (diastase).

De rol van de transversus abdominis (TrA)

De diepe dwarse buikspier, de transversus abdominis, speelt hierin een cruciale rol. Deze spier functioneert als een soort natuurlijke korset rondom de buik en helpt bij het stabiliseren van de romp. Wanneer de TrA goed geactiveerd wordt, ondersteunt hij het reguleren van de buikdruk tijdens beweging, ademhaling en krachtzetten.

Maar wanneer deze spier niet goed functioneert, bijvoorbeeld door langdurig verkeerd bewegen, inactiviteit, overgewicht of zwangerschap, neemt de controle over de buikdruk af. De kracht (de intra-abdominale druk) die dan opgebouwd wordt bij tillen of persen, wordt niet binnengehouden maar zoekt zwakke plekken in de buikwand op.

Bouw, ligging en functie van de Transversus Abdominis

De transversus abdominis (TrA) is de diepst gelegen buikspier en ligt onder de schuine en rechte buikspieren. Hij loopt horizontaal van de ribben, de fascia thoracolumbalis en de bekkenkam naar de linea alba. Deze spier is uniek omdat hij, in tegenstelling tot de meer oppervlakkige buikspieren, geen beweging genereert, maar juist stabiliteit en drukregulatie verzorgt. Als je rustig uitademt en de navel licht intrekt zonder de adem vast te houden, activeer je de TrA. Hij spant als eerste aan bij bijna elke functionele beweging, nog voordat je een stap zet of iets optilt. Daarmee vormt hij de basis van een stabiele en goed gereguleerde kern, essentieel voor het beschermen van de wervelkolom en het binnenhouden van de buikinhoud.

Ademhaling is een belangrijk puzzelstuk

De ademhaling werkt nauw samen met de TrA en andere corespieren zoals het middenrif en de bekkenbodem. Bij een goede ademhaling beweegt het middenrif tijdens het in- en uitademen. Logisch want het middenrif is de ademhalingsspier. Omdat de buik op en neer beweegt bij de in- en uitademing noemen we dit vaak een buikademhaling. Dit kan alleen als de buikspieren ontspannen zijn. Zodra er activiteit is van de buikspieren moet de beweging voor de ademhaling ergens anders plaats vinden. We zien dan de flanken uitzetten bij een inademing en weer terug zakken bij een uitademing. Zowel de bewegen van de buik als de beweging van de flanken is een reactie van het aanspannen en ontspannen van het middenrif. De ademhaling heeft een constante verandering van de buikdruk tot gevolg en daardoor een reactie van de bekkenbodem en TrA. Dit samenspel helpt bij het opvangen en reguleren van buikdruk. Mensen die geen goede activatie van de TrA hebben met bijvoorbeeld tillen houden vaak de adem in tijdens het tillen ter compensatie. De druk bouwt zich dan op in de buik in plaats van gereguleerd te worden. Dit kan op termijn schadelijke gevolgen hebben op het bindweefsel. (lees: https://www.wijzijnfysio.nl/blogs/ademhaling-i/)

Zwangerschap en Bierbuiken

Zowel zwangerschap als viscerale vetophoping (de typische “bierbuik”) zorgen voor een constante druk op de buikwand van binnenuit. Deze druk maakt het moeilijker om de TrA effectief aan te spannen. Daarbij kunnen hormonale factoren (zoals verhoogde oestrogeenspiegels bij overgewicht) het bindweefsel verslappen. Dit maakt de buikwand kwetsbaarder voor zowel diastase als liesbreuken. (lees: https://www.wijzijnfysio.nl/blogs/diastase-zwangere-buik-bierbuik-core/)

Slechte tiltechniek en kracht zetten: de echte boosdoeners

Hoewel zwangerschap en obesitas een belangrijke rol spelen, zijn het verkeerd tillen en onbewust krachtzetten zonder correcte activatie van de TrA die vaak de doorslag geven. Denk aan mensen die met een holle rug iets zwaars optillen zonder eerst spanning op te bouwen in de core. Of aan sporters die de adem inhouden bij maximale krachtinspanningen. Juist dit soort momenten zijn piekmomenten van druk in de buik. Als de core dan niet goed functioneert, ontstaan klachten.

Wat kunnen we hieruit leren?

Liesbreuken en diastases zijn dus geen toevallige afwijkingen, maar signalen dat de drukverdeling in de buik uit balans is. Preventie begint met bewustwording:

• Train de TrA bewust met lage intensiteitsoefeningen en focus op ademhaling
• Leer goed tillen: de ademhaling staat los van het kracht moment en activeer je kernspieren vóór je kracht zet
• Herstel de het ademhalingspatroon

Voor wie al klachten heeft, geldt: pak het systeem aan, niet alleen het symptoom. Alleen een matje plaatsen bij een liesbreuk of enkel de rechte buikspieren trainen bij een diastase, mist de kern (core) van het probleem. Letterlijk.

Conclusie

De echte overeenkomst tussen een liesbreuk en een diastase is niet wat je ziet aan de buitenkant, maar wat er binnenin gebeurt. De verstoring van de balans tussen druk en controle, tussen kracht en coördinatie, ligt aan de basis. Door te werken aan ademhaling, TrA-activatie en bewust bewegen, kan je niet alleen klachten verminderen, maar ze ook voorkomen. Dat is waar echte training begint: bij het begrijpen van het lichaam als systeem.