Het placebo- en Nocebo-effect

In de moderne geneeskunde worden de placebo- en nocebo-effecten vaak beschouwd als psychologische fenomenen die de perceptie van pijn en welzijn kunnen beïnvloeden. Al hoe wel het placebo-effect serieus genomen wordt aan de ene kant, zie dat het altijd wordt meegenomen in onderzoek naar bijvoorbeeld medicatie. Wordt het aan de andere kant extreem gebagatelliseerd. Ze worden zelden erkend als belangrijke factoren bij het fysieke herstel of ontstaan van blessures. De kracht van placebo laat zich in een simpele zin samenvatten:

Joe Dispenza, een neurowetenschapper en auteur biedt een perspectief dat verder gaat dan de conventionele benadering. Hij beweert dat deze effecten niet alleen illusies van de geest zijn, maar daadwerkelijk de kracht hebben om de fysieke realiteit van het lichaam te veranderen, inclusief het vermogen om te genezen of ziek te worden. Dit hoofdstuk duikt diep ik in de effecten van de placebo en nocebo, omdat hier belangrijk belemmeringen voor herstel kunnen liggen, maar ook eindeloze mogelijkheden.

Het Placebo-effect: De Kracht van Verwachting

Om het placebo-effect te begrijpen, is het belangrijk om eerst te definiëren wat het placebo-effect in traditionele zin inhoudt. Het placebo-effect verwijst naar het fenomeen waarbij patiënten een verbetering van symptomen ervaren, ondanks het gebruik van een inactieve behandeling, zoals een suikerpil. Deze verbetering is niet toe te schrijven aan de werking van de behandeling zelf, maar aan de overtuiging van de patiënt dat ze een werkelijke medicatie hebben ontvangen.

Dit komt niet als een simpele illusie van de geest, maar als een weerspiegeling van het inherente vermogen van het lichaam om zichzelf te genezen door middel van gedachten, emoties en overtuigingen. Het placebo-effect een manifestatie van de neuroplasticiteit van de hersenen. Dit is het vermogen van de hersenen om te veranderen en zich aan te passen op basis van ervaring en gedachte. Wanneer iemand gelooft dat hij of zij aan een helende behandeling onderworpen wordt, de hersenen dezelfde chemische reacties activeren die zouden optreden bij een echte medische interventie.

Hier zijn talloze voorbeelden en beschrijvingen van te vinden. Maar zoals ik in de inleiding al schreef in principe is elk wetenschappelijk onderzoek naar werking van medicatie of behandelingen een onderzoek naar dit effect. In deze onderzoeken is er altijd een placebogroep aanwezig. Een groep die een neppil of nepbehandeling krijgt. De echte pil of behandeling moet significant beter werken dan de placebo. Er wordt in deze onderzoeken vanuit gegaan dat mensen beter worden simpel weg door dat ze verwachten behandeld te worden.

De kracht van verwachting in dit proces cruciaal. Wanneer iemand werkelijk verwacht dat hij zal genezen, begint het lichaam zich aan te passen aan deze verwachting, wat kan resulteren in daadwerkelijke fysieke verbetering. Enige twijfel zal dit effect te niet doen

Gedachten en gevoelens hebben direct invloed hebben op de biochemie van het lichaam. Emoties zoals vreugde, vertrouwen en hoop brengen bepaalde neurotransmitters vrij, zoals dopamine en serotonine, die positieve effecten hebben op het immuunsysteem en het herstelproces versnellen. De geest kan gezien worden als een krachtige helende bron, die zowel bewust als onbewust kan worden aangewend om fysieke herstelprocessen te versnellen.

Het Nocebo-effect: De kracht van negatieve verwachtingen

Net zoals positieve verwachtingen het lichaam kunnen helpen om te genezen, kunnen negatieve overtuigingen en verwachtingen het tegenovergestelde kunnen veroorzaken. Dit is het nocebo-effect. Een fenomeen waarbij een persoon een verergering van symptomen of een vertraagd herstel ervaart, enkel en alleen omdat hij gelooft dat een bepaalde behandeling niet effectief zal zijn, of omdat hij een negatieve uitkomst verwacht.

Het nocebo-effect kan een van de grootste belemmeringen zijn voor het herstel van blessures, ziekte en aandoeningen. Wanneer iemand ervan overtuigd is dat hij niet zal genezen, of dat een blessure permanent is, creëren de hersenen biochemische omstandigheden die het herstelproces juist belemmeren. Dit effect treedt op wanneer de geest negatieve verwachtingen heeft over het genezingsproces, en deze verwachtingen vervolgens werkelijkheid worden door de negatieve biochemische reacties die zij in het lichaam veroorzaken.

Zoals je al hebt kunnen lezen in het hoofdstuk over stress kunnen negatieve gedachten, stress en angst leiden tot de aanmaak van stresshormonen zoals cortisol. Dit hormoon, hoewel nuttig in situaties van acuut gevaar, kan op lange termijn het immuunsysteem onderdrukken en het natuurlijke herstelproces van het lichaam vertragen. Bij mensen die geloven dat hun blessure niet zal genezen, wordt deze stress chronisch. Hun lichaam verkeert voortdurend in een “vecht-of-vlucht” toestand, wat verhindert dat het lichaam in een staat van rust en genezing komt. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel: hoe meer iemand gelooft dat hij niet zal herstellen, hoe meer het lichaam fysiologisch verhindert dat het daadwerkelijk kan herstellen.

Negatieve overtuigingen activeren dezelfde circuits in de hersenen als fysieke pijn. Dit leidt ertoe dat mensen die geloven dat ze niet zullen genezen, daadwerkelijk meer pijn ervaren en hun herstel trager verloopt.

Het nocebo-effect functioneert als een soort zelfvervullende voorspelling: negatieve verwachtingen leiden tot negatieve uitkomsten.

Mind over matter

De geest is in staat is om fysieke veranderingen in het lichaam teweeg te brengen. Dit concept, bekend als “geest over materie”, is van cruciaal belang voor de uitleg over het placebo- en nocebo-effect. De geest heeft niet alleen invloed op hoe we ons voelen; gedachten en overtuigingen sturen daadwerkelijk de biologische functies van het lichaam.

Neuroplasticiteit en cellulaire communicatie

De hersenen zijn een netwerk van neuronen die continu communiceren met de rest van het lichaam. Dit netwerk staat in direct contact met de cellen, hormonen en organen van het lichaam, en stuurt instructies over hoe deze zich moeten gedragen. Wanneer iemand negatieve gedachten koestert, stuurt het brein signalen naar het lichaam die resulteren in de aanmaak van stresshormonen en ontstekingsbevorderende stoffen. Dit proces belemmert het herstel.

Positieve overtuigingen en verwachtingen, daarentegen, kunnen leiden tot de aanmaak van chemische stoffen die genezing bevorderen. De hersenen kunnen in reactie op positieve gedachten bijvoorbeeld endorfines en groeihormonen vrijgeven, die het herstel van weefsels versnellen en pijn verminderen. Op die manier programmeert de geest het lichaam om sneller te herstellen, op voorwaarde dat de overtuigingen van de persoon in overeenstemming zijn met een positieve uitkomst.

De kracht van visualisatie en meditatie

Een van de technieken die het placebo-effect bewust kan benutten, is meditatie en visualisatie. Mensen kunnen hun herstel versnellen door zich regelmatig voor te stellen dat hun lichaam volledig genezen is. In dit proces van visualisatie beginnen de hersenen de waargenomen genezing als een werkelijkheid te beschouwen en sturen ze signalen naar het lichaam die het herstelproces versnellen.

Door te visualiseren en te mediteren, kunnen mensen zich ontdoen van hun diepgewortelde overtuigingen over hun ziekte of beperking en zich openstellen voor nieuwe mogelijkheden. Het is in zekere zin herprogrammeren van de hersenen, zodat ze positieve signalen naar hun lichaam sturen in plaats van negatieve. Dit kan leiden tot een drastische verandering in de manier waarop het lichaam geneest.

3 motiverende onderzoeken

De kracht van de biceps

Een onderzoek naar spierkracht toonde aan dat mensen niet alleen fysieke kracht konden ontwikkelen door training, maar ook door zich simpelweg voor te stellen dat ze hun spieren trainden.

In het experiment werden de deelnemers in twee groepen verdeeld: de ene groep voerde daadwerkelijk fysieke oefeningen uit met hun biceps, terwijl de andere groep zich alleen maar voorstelde dat ze deze oefeningen deden, zonder fysieke inspanning. De groep die fysiek trainde, vertoonde zoals verwacht een aanzienlijke toename in bicepskracht. Wat echter verrassend was, was dat de groep die alleen mentaal oefende, ook een significante toename in spierkracht liet zien. Zelfs bijna evenveel als de groep die fysiek trainde.

Het onderzoek suggereert dat mentale visualisatie daadwerkelijk de neurologische circuits in de hersenen kan activeren die betrokken zijn bij fysieke beweging, wat leidt tot een toename in spierkracht, zelfs zonder fysieke oefening. Belangrijk in dit onderzoek is dat de groep die visualiseerde hier al zeer geoefend in waren.

Coördinatie

Een ander onderzoek richt zich op de verbetering van basketbal schieten door middel van mentale oefening. Het experiment bestond uit drie groepen deelnemers:

1. De eerste groep oefende fysiek door dagelijks basketbal te schieten.
2. De tweede groep deed niets en oefende helemaal niet.
3. De derde groep deed geen fysieke oefening, maar visualiseerde elke dag dat ze succesvol een bal in de basket gooiden.

Aan het einde van het onderzoek werd de schietprestatie van alle drie de groepen geëvalueerd. Zoals verwacht, verbeterde de eerste groep aanzienlijk in hun schietvaardigheden. De tweede groep, die niets deed, vertoonde geen enkele vooruitgang. Wat echter opvallend was, is dat de derde groep, die alleen mentaal had geoefend, een bijna even grote verbetering liet zien in hun schietvaardigheid als de groep die fysiek had getraind.

Dit experiment laat zien dat mentale oefening het brein en het lichaam op dezelfde manier kan trainen als fysieke oefening ook op het gebied van coördinatie.

De kracht van je omgeving

Een bekend experiment uit 1979, uitgevoerd door de psycholoog Ellen Langer, waarin een groep oudere mannen werd teruggebracht naar een omgeving die hen deed denken aan hun jeugd laat de kracht van je omgeving zien. Dit onderzoek had als doel om te onderzoeken hoe veroudering en fysieke gezondheid beïnvloed kunnen worden door de perceptie en de omgeving.

In het experiment werden de mannen meegenomen naar een speciaal ingerichte locatie die de sfeer van twintig jaar eerder nabootste. Alles in deze omgeving – van de inrichting tot de muziek en kranten – was afgestemd op de periode van hun jeugd. De mannen werd gevraagd om zich voor te stellen dat ze weer jonger waren en om actief deel te nemen aan gesprekken alsof ze twintig jaar jonger waren.

Na slechts een week bleek dat de mannen opmerkelijke fysieke en mentale verbeteringen vertoonden. Ze werden flexibeler, hadden een betere houding, verbeterden hun geheugen, en sommige mannen hadden zelfs een betere gezichtsvermogen en spierkracht. Het experiment suggereerde dat door hun geest terug te brengen naar een tijd waarin ze jonger en vitaler waren, hun lichaam ook begon te reageren alsof het jonger was.

Hoe krachtig is de geest in het beïnvloeden van het lichaam, en hoe belangrijk is de rol van overtuigingen, gedachten en omgevingsfactoren in het terugdraaien van fysieke veroudering en het verbeteren van gezondheid. Dit ondersteund de kern van zijn idee dat de manier waarop we denken en ons lichaam ervaren, onze fysieke realiteit kan vormgeven.